Mieren — de vele gezichten van een wereldmacht

Een wereld op zich
Zij vormen een veelzijdig, sterk sociaal georiënteerde samenleving op zich. Ieder van hen beschikt over een enorme lichaamskracht en samen kunnen ze bergen verzetten. Ze voeren oorlogen en bedrijven akkerbouw, ze leveren stof — acidum formicicum: mierenzuur — voor medicamenten, zowel voor de allopathie als voor tal van alternatieve geneeswijzen. In middelen die door homeopaten worden aanbevolen ter verbetering van de afweerkrachten in het mensenlichaam komt dit zuur voor.
Onderling communiceren mieren via een codetaal, die bliksemsnel uiterst functioneel blijkt. Ze zijn eveneens in staat super snel gif te produceren.


Voor het eerst in beeld gebracht
Nog heel veel andere, interessante en verbijsterende aspecten kent het leven van deze nijvere dieren. Daarvan wordt nu één en ander vertoond in de natuurfilm, die de Westdeutsche Rundfunk op dinsdag 31 maart, tussen 20:15 uur en 21:00 uur uitzendt. Verantwoordelijk voor deze documentaire zijn filmer de Wolfgang Thaler en de mieren-onderzoeker Bert Hölldobler. Deze beiden hebben zich ten doel gesteld diverse aspecten van het leven van deze, individueel nauwelijks waarneembare, dieren in beeld te brengen. Het is hun ook gelukt de zogeheten camponotus van Borneo te filmen, de enige mierensoort die kan zwemmen en duiken. Daarvoor is niet zelden gebruik gemaakt van heel speciale filmtechnieken. Maar deze uitermate fascinerende documentaire biedt nog veel meer, niet zelden zeer onwaarschijnlijk geachte, feiten over deze siersoort. Zeer aanbevolen derhalve.

Onbekende feiten over vulkanen — zondag BBC 2

Twee zijden van één medaille
Het verschijnsel vulkaan staat de laatste maanden nadrukkelijk in de belangstelling op tal van televisiezenders, verspreid over Europa. De ene documentaire maakt u vertrouwd met het wel en wee van bewoners, die ergens in Zuid-Amerika in de omgeving van een vulkaan wonen en zich daardoor terecht bedreigd voelen, de andere film heeft als inhoud het archeologische onderzoek dat wordt gedaan naar een enorme eruptie ergens in de prehistorie, en weer een andere reportage houdt zich bezig met de gevolgen van vulkaanuitbarstingen tijdens de laatste eeuw(en).
Op zondag 29 maart presenteert Iain Stewart [1] op de Britse zender BBC Two Television — tussen 19:00 uur en 20:00 uur onze tijd — een film, die het fenomeen vulkaanuitbarsting van meerdere kanten belicht. Niet alleen bestaat het terechte 'verwijt' dat de uitbarsting van een vulkaan een uitermate destructief natuurverschijnsel is, maar deze weliswaar juiste doch eenzijdige vaststelling wordt in de presentatie aangevuld met de uitleg dat vulkanen niet alleen leven vernietigen, maar dat er zonder vulkanen geen leven op aarde mogelijk zou zijn geweest.
__________
[1] Iain Stewart (geboren 1964) is geoloog; als hoogleraar geoscience communication is hij verbonden aan de universiteit van Plymouth.
__________
Foto: (Professor) Iain Stewart.

Helvetia in de schaduw der lawines — op Arte-tv

Record
In februari 1999 werd Zwitserland geconfronteerd met circa duizend lawines, hetgeen neerkomt op gemiddeld bijna dertig per dag. Sedert het begin van de wetenschappelijke weerkunde — zeg maar: gedurende de achter ons liggende drie eeuwen — was dat aantal niet voorgekomen. Tijdens die bewuste maand hebben, als gevolg van dat enorme aantal lawines 'slechts' zeventien mensen hun leven verloren.


Het meest opvallende element aan die ongelukken met slachtoffers was dat het in alle gevallen toeristen betrof en dat al dezen zonder uitzondering gewoon buiten op straat werden getroffen, of als gevolg van onder zo'n lawine bedolven appartement zijn omgekomen.

Documentaire
Arte-televisie toont op vrijdag 20 maart, tussen 19:00 uur en 19:45 uur, de documentaire Im Schatten der Lawinen. Daarin wordt getoond wat er sedert die gedenkwaardige maand in 1999 is gebeurd, en heel speciaal in Evolène en Biel/Selkingen, waar de gevolgen van tien jaar geleden tot op de huidige dag worden gevoeld en ook merkbaar zijn. Met nadruk wordt gewezen op het feit dat er nu weinig of niets meer over is van de solidariteit, die onmiddellijk na de ramp bestond.


Het is een Zwitsers-Franse coproductie van 43 minuten, die onlangs is gereedgekomen, en die door Gieri Venzin is gerealiseerd voor Arte en de Zwitserse omroep SSR. De film, die op het beeldformaat 16:9 zal worden uitgezonden, wordt op vrijdag 27 maart, vanaf 09:10 uur 's ochtends door Arte-tv herhaald.
____________
Afbeeldingen
1. Voorbeeld van een lawine.
2. Restanten van een lawine, gewoon langs de weg.

De das op het Duitse eiland Rügen nader bekeken

Fabeldier Das
Op woensdag 18 maart wordt in het avondprogramma van de Duitse televisiezender Norddeutscher Rundfunk (NDR) een nieuwe aflevering gepresenteerd van de reeks Expeditionen ins Tierreich. Deze keer wordt het 'fabeldier' de das behandeld, en wel in een heel bijzondere omgeving: het eiland Rügen.
In sprookjes en fabels komen we de das al eeuwen lang tegen, en in de tiendelige reeks Nederlandse kinderboeken van A.D. Hildebrand over Bolke de Beer speelt Doris Das eveneens een rol van betekenis. Doch bijna niemand schijnt over ware kennis omtrent dit type marter te beschikken. Dierenfilmer Günter Goldmann is met de camera dit schuwe dier gevolgd, dat in de programmatoelichting van de NDR Meister Grimbart wordt genoemd. Daardoor krijgen we een veel beter beeld van wat het dier zoal onderneemt aan avondlijke tochten en wat hij aan trucs in huis heeft om aan eten te komen. Eens per jaar krijgt een das jongen, soms tot wel zes stuks. Günter Goldmann is erin geslaagd te filmen hoe liefdevol de Moeder Das met haar kroost omgaat.



Onderzoek van biologe
Biologe Gertrud Walliser onderzoekt eveneens het leven van de das, maar dan meer voor het verkrijgen van wetenschappelijk inzicht. Ook zij heeft de nodige nachtelijke tochten ondernomen om het gewenste 'plaatje' compleet te maken. Een van de dingen die zij wilde weten was, welke veranderingen in het leven van de das op Rügen heeft plaatsgegrepen nadat de beide Duitslanden zijn herenigd. Wat ze heeft ontdekt, is onder meer dat de das uitstekend kan leven met het 'boerenbedrijf' en dat het dier geen last schijnt te hebben van de nabije aanwezigheid van mensen, maar dat de aanleg van steeds meer wegen wel een probleem voor het dier vormt.
Deze natuurdocumentaire wordt via de NDR uitgezonden op woensdag 18 maart, tussen 20:15 uur en 21:00 uur.
____________
Afbeeldingen
1. De goedmoedige, schuwe das op Rügen. (Foto: NDR Fernsehen.)
2. De krijtrotsen van het eiland Rügen. (Foto: NDR Fernsehen.)

Grote en kleine vissen voor de kust van Zuid-Afrika

Samen op jacht onder water
Op zondag 8 maart presenteert de Britse televisiezender BBC One de vierde aflevering in de zesdelige reeks Nature's great events. Onder de titel The great tide worden de kijkers deelgenoot gemaakt van het feit dat voor de kust van Zuid-Afrika ieder jaar opnieuw een grote groep haaien, walvissen en dolfijnen en niet te vergeten zeevogels en zeehonden jacht maakt op enorme scholen sardines.
Natuurkenner bij uitstek, David Attenborough — die we in dit soort documentaires al veelvuldig zijn tegengekomen —, presenteert ook deze aflevering.


Elk jaar opnieuw
Volgens de tekst op de betreffende BBC-website is er sprake van een Armageddon, en wordt het gebeuren daarin beschreven als de meest spectaculaire gebeurtenis die zich in 's werelds oceanen afspeelt. Het is een uiterst spannende film waarin deze uitzonderlijke jacht wordt getoond, met daarbij opnamen onder water, aan het wateroppervlak en vanuit de lucht.
Ons wordt verklaard waarom en ook hoe die enorme school sardines in beweging komt en dan krijgen we te zien dat ze worden gejaagd door onder meer vijfduizend dolfijnen.